Tên di sản : Từ đường dòng họ Lê Duy
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : 1964 QĐ/VH
Giới thiệu
Theo các cụ già trong làng, thì trước đây Từ đường dòng họ Lê Duy được xây dựng theo kiến trúc “Nội công ngoại quốc”. Nhưng vào đến những năm 60 do phong trào mặt bằng hoá nông thôn, hơn nữa do thời gian mưa nắng, ngôi nhà thờ cũ bị phá bỏ hoàn toàn.
Ngày nay, Từ đường nằm trong phần đất của cụ trưởng tộc Lê Duy Dưỡng ở thôn Trung Tây, xung quanh là xóm làng có cư dân đông đúc.
Về mặt bằng không gian kiến trúc: Từ đường được đặt ở một vị trí cao ráo, thoáng đoãng, mặt ngoảnh ra hướng nam, trong hệ thống các xóm, thôn được cấu tạo như những ô bàn cơ. Đó là một không gian rộng mà hẹp, bởi các di tích như đình, chùa, của làng Phú Khê được bố trí rất gần nhau, một không gian linh thiêng tụ linh, tụ phúc rất xứng đáng là nơi thờ phụng một dòng tộc đế vương.
Đến tham quan di tích đền thờ theo thứ tự từ ngoài đi vào có các công trình sau:
Sân từ đường: là phần đất nằm trước bao gồm hai khoảng: khoảng ngoài là phần đất để không sát với hàng rào là một vườn hoa và cây cảnh và một số cây lưu niệm khác. Tiếp giáp với khoảng đất trước là sân chính, có diện tích là hơn 40m2 được lát gạch sạch sẽ, có ba phía hàng tường bao bọc. Tất cả tạo nên một khung cảnh hài hoà trước cửa từ đường Vườn cảnh – sân từ đường – từ đường.
Từ đường: Nhà từ đường có 4 gian, 2 vì, được cấu trúc theo kiểu giá chiêng, kẻ bẩy, bao gồm 2 mái, mặt trước có mái hiên thông suốt, cả 4 gian. Từ đường được xây lại theo kiểu kiến trúc thời Nguyễn truyền thống. Vật liệu xây dựng tổng hợp, bao gồm gỗ, luồng, vôi vữa,…Nền lát gạch chỉ màu đỏ, đốc tường xây bằng gạch, mái lợp ngói mũi,…Sắp đặt trong từ đường hầu như tạo nên một nền nếp, gian giữa là nơi để bàn thờ tổ, còn hai gian trái ở hai đầu là nơi ở của người chủ từ đường, đồng thời là nơi tụ họp của anh em con cháu trong ngày giỗ tổ. Bên dưới là nhà ngang, là nơi của ông chủ từ đường.
Nhìn tổng thể, không gian của Từ đường Lê Duy mang một phong cách truyền thống của người Việt đồng bằng, nhà thờ tổ nằm ngay trên phần đất ở của người.
Ngày nay, nhà thờ Tổ dòng họ Lê Duy vẫn giữ được nề nếp như xưa vì phong tục thờ cúng tổ tiên còn thịnh hành. Nhà thờ họ được thể hiện bố trí ở nơi sinh hoạt và sản xuất, nơi thờ cúng riêng biệt tạo nên một nét chung trong biểu hiện văn hoá mà nhà thờ họ Lê Duy là một trường hợp.
Các hiện vật trong di tích:
Ngoài kiến trúc gỗ của Từ đường và một lăng mộ ở nghĩa địa của làng, di tích nhà thờ họ Lê Duy còn có một số hiện vật quý hiếm khác: một bài vị cổ từ khi có nhà thờ, bài vị được đặt trang trọng trong một ngai. Ở giữa bài vị có hàng chữ Hán ghi tên Lê Duy Vũ tức Lê Huyền Tông Hoàng đế. Bên dưới là hai cái chủ, chủ này cũng được sơn son thếp vàng, trong chủ có ghi một cái Lê Duy Quy, một cái Lê Duy Miện, một bát hương, hai bát cổ lớn, hai bát nhỏ, ba chén ngọc, một gia phả dòng họ chữ hán, một câu đối bằng gỗ. Tất cả những đồ thờ trên được đặt trên một bàn thờ, đã được xây bằng gạch và trên được láng xi măng.